Türkiye’de araç fiyatlarından akaryakıta, sigaradan alkollü içeceklere kadar birçok ürünün fiyatını belirleyen en önemli vergilerden biri Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)’dir. 2002 yılında yürürlüğe giren bu vergi, devletin bütçesine ciddi katkı sağlamakla birlikte vatandaşların günlük harcamalarında doğrudan hissedilen bir yük oluşturur.
2025 yılı itibarıyla ÖTV oranlarında güncellemeler yapılmış ve özellikle motorlu taşıtlar ile akaryakıt ürünlerinde vergi yükü yeniden düzenlenmiştir. Bu yazıda, ÖTV nedir, hangi ürünlerden alınır, nasıl hesaplanır, avantajları ve dezavantajları nelerdir, ÖTV muafiyetleri kimlere uygulanır gibi tüm detayları bulabilirsiniz. Ayrıca, ÖTV’nin bireylerin ve işletmelerin bütçesi üzerindeki etkisini daha iyi yönetmek için finansal planlama önerilerine de yer vereceğiz.
Kısa Tanım: ÖTV, belirlenmiş mal gruplarına uygulanan harcama temelli dolaylı vergidir. Fiyat oluşumunda ÖTV önce eklenir, ardından KDV ÖTV dahil tutar üzerinden hesaplanır. Bu yüzden özellikle araç, akaryakıt, tütün/alkol fiyatlarında belirleyicidir.
Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), belirli mal ve ürünlerden alınan, harcama üzerinden uygulanan dolaylı bir vergi türüdür. KDV’den farklı olarak her ürün ve hizmet için değil, sadece kanunda belirtilen belirli mal grupları için geçerlidir.
Maktu vs. Nispi ÖTV: ÖTV bazı ürünlerde maktu (litre/paket başına sabit tutar), bazılarında nispi (fiyatın yüzdesi) uygulanır. Matrah, verginin hesaplandığı vergisiz satış bedelidir. Hesaplama sırası (Fiyat + ÖTV) → KDV şeklindedir.
ÖTV, tüm ürünlerde değil, yalnızca kanunla belirlenmiş ürün gruplarında uygulanır. 2025 yılı itibarıyla ÖTV uygulanan başlıca ürünler şunlardır:
Akaryakıt Ürünleri
Motorlu Taşıtlar
Tütün ve Alkollü Ürünler
Dayanıklı Tüketim Malları
Kozmetik Ürünleri
Türkiye’de ÖTV farklı ürün gruplarında değişen oranlarla uygulanır. Akaryakıt ürünlerinde, yani benzin, motorin ve LPG’de sabit tutarlar üzerinden alınır ve bu vergiler pompa fiyatının neredeyse yarısını oluşturur. Motorlu taşıtlarda ise oran motor hacmine ve aracın vergisiz fiyatına göre değişir; küçük hacimli ve düşük fiyatlı otomobillerde yaklaşık %45’ten başlarken, lüks segmentte %220’ye kadar çıkabilmektedir. Tütün ve alkollü ürünlerde de ÖTV oldukça yüksektir.
Örneğin sigarada net fiyatın yaklaşık %63’ü, alkollü içkilerde ise %70’in üzerindeki kısmı doğrudan ÖTV olarak devlete aktarılır. Dayanıklı tüketim mallarında ise oranlar daha düşüktür; beyaz eşyada genellikle %6,7, bazı elektronik ürünlerde ise %20 civarında ÖTV uygulanır. Kozmetik ürünlerinde de parfüm ve makyaj malzemeleri lüks tüketim kapsamında değerlendirilerek %20’lik oranla vergilendirilir.
Görüldüğü üzere ÖTV oranları, ürünün türüne ve tüketim amacına göre değişiklik göstermekte, temel ihtiyaç ürünlerinde daha düşük, lüks ve sağlığa zararlı ürünlerde ise daha yüksek seviyelerde uygulanmaktadır.
ÖTV hesaplama, ürünün vergisiz satış fiyatı (matrahı) üzerinden yapılır.
Ürün Fiyatı + (Ürün Fiyatı x ÖTV Oranı) = ÖTV Dahil Tutar
Ardından KDV de ÖTV eklenmiş fiyat üzerinden hesaplanır.
Bir örnekle detaylandıralım:
ÖTV hesaplama, ürünün vergisiz satış fiyatı üzerinden yapılır ve çıkan tutara KDV de eklenerek nihai fiyat belirlenir.
Örneğin, vergisiz fiyatı 500.000 TL olan bir otomobil için %80 ÖTV oranı uygulanır. Bu durumda araç fiyatına 400.000 TL ÖTV eklenir ve toplam 900.000 TL’ye ulaşılır. Ardından %20 KDV, bu tutar üzerinden hesaplanarak 180.000 TL olarak eklenir. Sonuç olarak aracın nihai satış fiyatı 1.080.000 TL olur.
Benzer şekilde, net fiyatı 100 TL olan bir sigara paketinde %63 ÖTV uygulanır ve fiyat 163 TL’ye çıkar. Bunun üzerine %20 KDV hesaplandığında 32,6 TL eklenir ve toplam satış fiyatı yaklaşık 195,6 TL olur.
Beyaz eşya için de durum benzerdir; örneğin vergisiz fiyatı 10.000 TL olan bir buzdolabına %6,7 ÖTV eklendiğinde tutar 10.670 TL’ye çıkar. Ardından %20 KDV, bu rakam üzerinden 2.134 TL olarak hesaplanır ve ürünün toplam fiyatı 12.804 TL’ye ulaşır. Görüldüğü gibi, ÖTV önce ürünün matrahına eklenir, ardından KDV bu yeni tutar üzerinden hesaplanır.
Adım 1: ÖTV tutarı = 500.000 x 0,80 = 400.000 TL
Adım 2: ÖTV dahil fiyat = 500.000 + 400.000 = 900.000 TL
Adım 3: KDV = 900.000 x 0,20 = 180.000 TL
Sonuç: Araç toplam fiyatı = 1.080.000 TL
Adım 1: ÖTV = 100 x 0,63 = 63 TL
Adım 2: ÖTV dahil fiyat = 163 TL
Adım 3: KDV = 163 x 0,20 = 32,6 TL
Sonuç: Toplam fiyat = 195,6 TL
Adım 1: ÖTV = 10.000 x 0,067 = 670 TL
Adım 2: ÖTV dahil fiyat = 10.670 TL
Adım 3: KDV = 10.670 x 0,20 = 2.134 TL
Sonuç: Toplam fiyat = 12.804 TL
Adım adım mini rehber:
Not:
Sık Karıştırılan: KDV, ÖTV eklendikten sonra hesaplanır. Yani KDV, “vergi üstüne vergi” gibi görünse de mevzuatta sıralama böyledir.
Engelli Bireyler İçin Araç Muafiyeti
İhracat İşlemleri
Elektrikli Araçlar
Yatırım Teşvik Belgeli İşletmeler
Detaylandıralım:
Türkiye’de ÖTV her ürün için zorunlu olmakla birlikte, bazı özel durumlarda muafiyet veya istisna uygulanmaktadır. En bilinen muafiyetlerden biri engelli bireylere yönelik araç alımında sağlanan ÖTV indirimidir. %90 ve üzeri engellilik raporuna sahip olan kişiler veya özel tertibatlı araç kullanması gerekenler, her beş yılda bir ÖTV ödemeden araç satın alma hakkına sahiptir. Bu uygulama, engelli bireylerin ulaşım ihtiyaçlarını daha kolay ve uygun maliyetle karşılamaları için önemli bir avantaj sağlar.
Bir diğer istisna ise ihracat işlemlerinde karşımıza çıkar. Türkiye’den yurt dışına ihraç edilen ürünlerde ÖTV uygulanmaz. Çünkü vergi, iç tüketimi ilgilendiren bir yükümlülüktür; yurtdışına satılan mal ve hizmetlerde ÖTV söz konusu değildir.
Son yıllarda en çok tartışılan alanlardan biri ise elektrikli araçlardır. Çevre dostu olması nedeniyle devlet, bu araçlarda daha düşük ÖTV oranları uygulamaktadır. 2025 yılı itibarıyla motor gücüne göre %10 ile %40 arasında değişen oranlar söz konusudur. Bu sayede elektrikli araçların yaygınlaşması teşvik edilmekte, hem çevre korunmakta hem de kullanıcılar vergi avantajı elde etmektedir.
Ayrıca bazı özel durumlarda yatırım teşvik belgeli işletmeler de ÖTV istisnasından yararlanabilmektedir. Üretim için hammadde veya ara malı ithal eden firmalar, devlet tarafından sağlanan teşvik kapsamında ÖTV’den muaf tutulabilir. Bunun yanı sıra, diplomatik temsilcilikler ve uluslararası kuruluşlar da resmi görevleri çerçevesinde aldıkları bazı ürünlerde ÖTV ödemekten muaf tutulmaktadır.
Kısacası, ÖTV her tüketici için zorunlu bir vergi olsa da, engelli bireyler, ihracat yapan işletmeler, çevreci araç kullanıcıları, yatırımcı firmalar ve diplomatik temsilcilikler için önemli muafiyetler bulunmaktadır.
ÖTV, devletin en büyük gelir kaynaklarından biridir. 2024 yılı verilerine göre ÖTV gelirleri toplam vergi gelirlerinin %25’ine yaklaşmıştır.
Detaylandıralım:
ÖTV, Türkiye ekonomisi açısından en önemli dolaylı vergilerden biridir. Devlet bütçesindeki payı oldukça yüksektir; öyle ki 2024 yılında ÖTV gelirleri toplam vergi gelirlerinin yaklaşık dörtte birini oluşturmuştur. 2025 yılında yapılan yeni düzenlemelerle bu payın daha da artması beklenmektedir. Özellikle motorlu taşıtlar, akaryakıt ve tütün ürünlerinden elde edilen ÖTV gelirleri, bütçe açığını kapatmak için devletin en önemli kaynakları arasındadır.
Araç piyasası üzerinde etkisi oldukça belirgindir. ÖTV oranları nedeniyle sıfır araç fiyatları ciddi oranda yükselmekte, bu da tüketicilerin ikinci el araç piyasasına yönelmesine yol açmaktadır. Bu durum, ikinci el fiyatlarının da yüksek seyretmesine neden olmaktadır. Ayrıca elektrikli araçlara uygulanan düşük ÖTV oranları, sektörde dönüşümü hızlandırmakta ve otomotiv endüstrisinde stratejik değişikliklere yol açmaktadır.
Akaryakıt fiyatları da ÖTV’nin en çok hissedildiği alanlardan biridir. Benzin ve motorin fiyatlarının önemli bir kısmı ÖTV ve KDV’den oluşmaktadır. Bu nedenle, küresel petrol fiyatları düşük kalsa bile, ÖTV oranları nedeniyle pompa fiyatlarında ciddi bir değişim olmayabilmektedir. Bu durum hem bireylerin ulaşım maliyetlerini artırmakta hem de lojistik ve taşımacılık sektöründe maliyetleri yükseltmektedir.
ÖTV aynı zamanda enflasyon üzerinde dolaylı bir baskı yaratır. Çünkü vergi, doğrudan ürün fiyatına eklendiği için tüketici fiyat endeksi (TÜFE) üzerinde artış yönlü bir etki oluşturur. Özellikle akaryakıt ve tütün gibi geniş kitleleri ilgilendiren ürünlerde yapılan vergi artışları, kısa sürede enflasyona yansır.
Makro ekonomik açıdan bakıldığında, ÖTV devlet için güvenilir bir gelir kaynağı olsa da, tüketici açısından alım gücünü düşüren bir unsurdur. Tüketici harcamalarının artan vergi yükü nedeniyle azalması, bazı sektörlerde talep daralmasına yol açabilir. Bununla birlikte, sağlık ve çevre politikaları açısından bakıldığında, yüksek vergilendirme bazı ürünlerin kullanımını azaltarak toplumsal fayda sağlar.
Kısacası, ÖTV hem devletin mali yapısını destekleyen hem de piyasa dinamiklerini doğrudan etkileyen kritik bir vergi türüdür. Araç fiyatlarından akaryakıt maliyetlerine, enflasyondan tüketici alışkanlıklarına kadar ekonominin birçok alanında belirleyici rol oynamaktadır.
ÖTV, devletin bütçesine gelir sağlamak, lüks tüketimi vergilendirmek ve sağlığa zararlı ürünlerin kullanımını azaltmak amacıyla alınır.
ÖTV oranları, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile belirlenir ve ekonomik şartlara göre değiştirilebilir.
Aracın vergisiz fiyatına önce ÖTV eklenir, ardından KDV bu yeni tutar üzerinden hesaplanır. Bu nedenle ÖTV, toplam fiyatı doğrudan etkiler.
ÖTV yalnızca belirli ürün ve hizmetlerden alınır, KDV ise neredeyse tüm mal ve hizmetlerden alınır. Ayrıca ÖTV tek aşamalı, KDV ise üretimden tüketime kadar çok aşamalı uygulanır.
%90 ve üzeri engelli raporu olan bireyler veya özel tertibatlı araç kullanması gereken kişiler, her 5 yılda bir ÖTV’siz araç alma hakkına sahiptir.
2025 yılı itibarıyla elektrikli araçlarda motor gücüne göre %10 ile %40 arasında değişen oranlar uygulanmaktadır.
Tüketicilere doğrudan ÖTV iadesi yapılmaz. Ancak ihracat yapan işletmeler, bazı yatırımcılar ve teşvik belgeli firmalar belirli koşullarda iade veya muafiyet hakkına sahiptir.
Benzin ve motorin fiyatlarının yaklaşık yarısı ÖTV ve KDV’den oluşur. Bu nedenle pompa fiyatı büyük ölçüde vergi yüküne bağlıdır.
Sigara paketlerinde net fiyatın yaklaşık %63’ü, alkollü içeceklerde ise %70’in üzerindeki kısmı ÖTV olarak alınır.
Evet, beyaz eşya ve bazı elektronik ürünlerde %6,7 ile %20 arasında değişen oranlarda ÖTV uygulanmaktadır.
İkinci el araç satışlarında ÖTV yeniden uygulanmaz. ÖTV yalnızca sıfır araç satışlarında geçerlidir.
Otomotiv, akaryakıt, tütün, alkol ve elektronik ürünler başta olmak üzere geniş bir tüketici kitlesine hitap eden sektörlerde ÖTV etkisi çok büyüktür.
Bireysel tüketiciler için ödeme anında ürün fiyatına dahil edilir. İşletmeler ise beyannamelerini düzenleyerek belirli dönemlerde ödemelerini yapar.
Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), günlük yaşamda birçok ürünün fiyatını doğrudan etkileyen önemli bir dolaylı vergi türüdür. Araç alımlarından sigara ve alkollü içeceklere, akaryakıttan beyaz eşyaya kadar pek çok alanda karşımıza çıkar.
ÖTV’yi ortadan kaldırmak mümkün değildir; ancak bireylerin ve işletmelerin harcama planlamasını doğru yapması, nakit akışını düzenlemesi ve bütçesini anlık takip etmesi mümkündür.
İşte bu noktada Payfoni, sunduğu dijital tahsilat ve finans yönetim çözümleriyle devreye girer:
Kısacası, ÖTV yükünü azaltamasak da, Payfoni ile e-tahsilat ve finans yönetimini güçlendirerek harcamalarınızı kontrol altına alabilir, hem bireysel hem de kurumsal bütçenizi daha sağlıklı yönetebilirsiniz.
